Kontakt Grudziądzka 5, 87-100 Toruń
tel.: +48 56 611 3310

Wolszczan wśród gwiazd

Zdjęcie ilustracyjne
Kariera naukowa prof. Aleksandra Wolszczana, która szybko zyskała zasięg międzynarodowy, rozpoczęła się na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu fot. fot. Andrzej Romański

Na cześć prof. dr. hab. Aleksandra Wolszczana, odkrywcy pierwszych planet pozasłonecznych i naukowca przez wiele lat związanego z toruńską radioastronomią, Międzynarodowa Unia Astronomiczna (IAU) nadała jego imię planetoidzie o numerze 805997. Współodkrywczynią obiektu i pomysłodawczynią nadania mu nazwy "Wolszczan" była Maria Wicher, uczennica drugiej klasy Liceum w Chmurze w Katowicach.

Planetoida Wolszczan, skatalogowana jako 2016 LL106 oraz 2012 XP157, została odkryta podczas analiz przeprowadzonych przez naukowców obywatelskich uczestniczących w japońskim projekcie citizen science "Come on! Impacting ASteroids" (COIAS). Do analizy posłużyły archiwalne zdjęcia z teleskopu Subaru pracującego na Hawajach. Współodkrywcami planetoidy było czworo naukowców: Todd Fisher, Nao Ikeda, Jiashuo Zhang oraz Maria Wicher, członkini Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii i młodzieżowej sekcji AstroYouth działającej przy Polskim Towarzystwie Astrobiologicznym. W 2023 r. licealistka z Katowic uczestniczyła w wykładzie prof. Wolszczana podczas konferencji Europejskiego Towarzystwa Astronomicznego (European Astronomical Society Annual Meeting). Spotkanie okazało się inspirujące i w młodej badaczce zrodziło myśl, że jeśli kiedykolwiek odkryje kosmiczny obiekt i będzie miała prawo nadać mu nazwę, uhonoruje w ten sposób dokonania naukowe polskiego radioastronoma. I tak się stało: w grudniowym biuletynie wydanym przez komitet ds. nazewnictwa małych ciał w Układzie Słonecznym przy Międzynarodowej Unii Astronomicznej ogłoszono nowe nazwy dla planetoid, w tym obiektu "Wolszczan".

Warto przypomnieć, że kariera naukowa prof. Aleksandra Wolszczana, która szybko zyskała zasięg międzynarodowy, rozpoczęła się na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, gdzie w 1969 r. uzyskał tytuł magistra astronomii, a w 1975 r. stopień doktora nauk fizycznych na podstawie rozprawy zatytułowanej "Struktury scyntylacyjne w widmach pulsarów". Podczas wyjątkowego posiedzenia Senatu w czerwcu 2025 r., które było jednym z punktów obchodów jubileuszu 80-lecia powstania Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, uroczyście odnowiony został doktorat prof. Wolszczana po 50 latach od jego uzyskania.

Uroczyste odnowienie doktoratu prof. dr. hab. Aleksandra Wolszczana uświetniło specjalne posiedzenie Senatu UMK na Rynku Staromiejskim, towarzyszące obchodom jubileuszu 80-lecia Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniufot. Andrzej Romański

Od roku 1992 Aleksander Wolszczan jest związany z Uniwersytetem Stanowym Pensylwanii, jednak utrzymuje stały związek z polskim i toruńskim środowiskiem naukowym. W latach 1997-2008 pracował w nowo powstałym Centrum Astronomii UMK, którym w latach 1997-2000 kierował. Był także inicjatorem udziału Polski, a w szczególności UMK, w budowie i eksploatacji Wielkiego Teleskopu Południowoafrykańskiego (SALT). W latach 2001-2005 przewodniczył pracom powołanej w tym celu fundacji. Od roku 2004 z inicjatywy i przy udziale Aleksandra Wolszczana astronomowie z UMK prowadzą pensylwańsko-toruński projekt poszukiwania planet pozasłonecznych, który zaowocował odkryciem już ponad 30 planet przy innych gwiazdach oraz pięcioma doktoratami.

Kosmiczny obiekt "Wolszczan" został zauważony na zdjęciach z 12 czerwca 2016 r., choć oznaczono go numerem dopiero wówczas, gdy naukowcy dobrze poznali orbitę asteroidy. Wówczas jej odkrywcy mogli zaproponować dla niej nazwę, którą ostatecznie zatwierdza IAU. Planetoida 805997 jest obiektem zlokalizowanym w głównym pasie planetoid znajdującym się między Marsem a Jowiszem w średniej odległości 2,88 jednostki astronomicznej od Słońca. Szacowana średnica tego obiektu to ok. 1,2 km.

Prof. dr hab. Aleksander Wolszczan to wybitny astronom i astrofizyk, który zasłynął w świecie jako odkrywca pierwszych planet pozasłonecznych krążących wokół pulsara PSR B1257+12 w gwiazdozbiorze Panny. Jego przełomowe odkrycie zapoczątkowało intensywny rozwój badań nad planetami pozasłonecznymi.

Ukończył studia doktoranckie z fizyki w 1975 r. na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. W trakcie swojej kariery pracował w renomowanych instytucjach naukowych, takich jak Max-Planck-Institut für Radioastronomie w Bonn, National Astronomy and Ionosphere Center w Arecibo oraz Princeton University. Był profesorem astronomii i astrofizyki na Pennsylvania State University, gdzie uzyskał prestiżowy tytuł Evan Pugh Professor. Obecnie jest emerytowanym profesorem astronomii i astrofizyki na Pennsylvania State University oraz profesorem kurtuazyjnym na University of Central Florida.

Profesor Wolszczan jest laureatem licznych nagród, w tym nagrody Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej, nagrody Fundacji Alfreda Jurzykowskiego, nagrody "The Best of What's New" Grand Award przyznawanej przez magazyn Popular Science, Penn State Faculty Scholar Medal for Outstanding Achievement, Beatrice M. Tinsley Prize przyznawanej przez American Astronomical Society, Medalu Mariana Smoluchowskiego przyznawanego przez Polskie Towarzystwo Fizyczne oraz Medalu Bohdana Paczyńskiego wręczanego przez Polskie Towarzystwo Astronomiczne. Otrzymał również Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski.

Jest członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk, członkiem honorowym American Astronomical Society oraz członkiem American Association for the Advancement of Science, Międzynarodowej Unii Nauk Radiowych i Międzynarodowej Unii Astronomicznej. Jego zainteresowania badawcze obejmują między innymi planety wokół wyewoluowanych gwiazd, pozostałości gwiezdne, grawitację relatywistyczną, pulsary oraz brązowe karły.

Aleksander Wolszczan jest drugim po Mikołaju Koperniku najbardziej znaczącym polskim astronomem, szczególnie zasłużonym dla polskiej nauki i kultury. 

pozostałe wiadomości