Projekt H.E.S.S. z udziałem naszych astronomów otrzymał nagrodę "Bruno Rossi Prize"

Międzynarodowy projekt badawczy astronomii gamma najwyższych energii High Energy Stereoscopic System (H.E.S.S.) otrzymał prestiżową nagrodę "Bruno Rossi Prize" Amerykańskiego Towarzystwa Astronomicznego za rok 2010. W projekcie tym uczestniczą polscy uczeni z Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika PAN, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Warszawskiego, Instytutu Fizyki Jądrowej PAN oraz Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Z naszego Uniwersytetu (Wydziału) udział w projekcie biorą prof. dr hab. Bronisław Rudak oraz dr Krzysztof Katarzyński.

Nagroda została przyznana za "[...] wybitny wkład w dziedzinę astronomii gamma najwyższych energii, który dotyczył podstawowych zagadnień związanych z przyspieszaniem cząstek i pochodzeniem promieniowania kosmicznego, poprzez badanie pozostałości po wybuchach supernowych, mgławic pulsarowych i pobliskich aktywnych galaktyk."

Informacja o projekcie H.E.S.S.

Współpraca międzynarodowa: międzynarodowy zespół projektu badawczego High Energy Stereoscopic System (H.E.S.S.) składa się z naukowców z Niemiec, Francji, Polski, Wielkiej Brytanii, Czech, Irlandii, Armenii, RPA i Namibii. W skład polskiego zespołu wchodzą: dr hab. Tomasz Bulik (Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Warszawskiego), dr hab. Jarosław Dyks (Centrum Astronomiczne im. M. Kopernika PAN), dr Michał Dyrda (Instytut Fizyki Jądrowej PAN), dr Marek Jamroży (Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Jagiellońskiego), dr Krzysztof Katarzyński (Centrum Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika), prof. dr hab. Włodzimierz Kluźniak (Centrum Astronomiczne im. M. Kopernika PAN), prof. dr hab. Michał Ostrowski (Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Jagiellońskiego), dr hab. Rafał Moderski (Centrum Astronomiczne im. M. Kopernika PAN), dr Jacek Niemiec (Instytut Fizyki Jądrowej PAN), prof. dr hab. Bronisław Rudak (Centrum Astronomiczne im. M. Kopernika PAN oraz Centrum Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika), prof. dr hab. Marek Sikora (Centrum Astronomiczne im. M. Kopernika PAN), dr Łukasz Stawarz (Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Jagiellońskiego), prof. dr hab. Andrzej Zdziarski (Centrum Astronomiczne im. M. Kopernika PAN).

Obserwatorium H.E.S.S.: obserwatorium High Energy Stereoscopic System (H.E.S.S.) znajduje się w Namibii, w południowo-zachodniej Afryce; składa się z czterech teleskopów o średnicy 13 m każdy i jest obecnie najbardziej czułym detektorem promieniowania gamma bardzo wysokich energii na świecie. Promieniowanie gamma docierające do Ziemii z kosmosu jest absorbowane w atmosferze, inicjując krótkotrwały "deszcz" cząstek - tzw. pęk atmosferyczny. Teleskopy obserwatorium H.E.S.S. rejestrują słabe, krótkie błyski niebieskawego światła (tzw. promieniowanie Czerenkowa) emitowane przez cząstki pęku przemieszczające się w atmosferze. Uzyskane obserwacje umożliwiają określenie energii i kierunku przyjścia fotonu gamma, który zainicjował deszcz cząstek. Technika ta pozwala na tworzenie obrazów obiektów astronomicznych w promieniach gamma.
Zespół teleskopów H.E.S.S. powstał dzięki wieloletniej współpracy międzynarodowego zespołu ponad 100 naukowców i inżynierów. Obserwatorium H.E.S.S. zostało oddane do użytku we wrześniu 2004 r., a jego otwarcia dokonał premier Namibii, Theo-Ben Guirab. Dane uzyskane w trakcie obserwacji zaowocowały już wieloma ważnymi odkryciami, w tym pierwszymi obrazami pozostałości po wybuchu supernowej w zakresie promieniowania gamma najwyższych energii. W uznaniu wagi odkryć astronomicznych zespół projektu badawczego H.E.S.S. otrzymał w roku 2006 Nagrodę Kartezjusza, przyznawaną przez Komisję Europejską. Obserwatorium jest obecnie w trakcie rozbudowy do fazy H.E.S.S. II, w której do istniejących czterech teleskopów zostanie dodany piąty, 24 m teleskop. Rozbudowa ma na celu polepszenie czułości instrumentu oraz zwiększenie jego zakresu energetycznego. Dzięki tej operacji wzrosną znacząco możliwości badawcze obserwatorium.