60-lecie pierwszych obserwacji astronomicznych w Piwnicach

Z okazji 60-tej rocznicy pierwszej udokumentowanej obserwacji astronomicznej w Obserwatorium Astronomicznym UMK w Piwnicach w dniu 26 października 2009r. w Centrum Astronomii odbyła się sesja referatowa. Prelegentami byli prof. Andrzej Woszczyk, wieloletni Dyrektor Instytutu Astronomii i Kierownik Katedry Astronomii i Astrofizyki oraz dr Cecylia Iwaniszewska, pierwszy absolwent studiów astronomicznych w Toruniu. Obecni byli także inni uczestnicy pierwszych obserwacji wykonywanych teleskopem Drapera w Piwnicach: prof. Halina Hutorowicz, prof. Tadeusz Boenigk, prof. Andrzej Lisicki, prof. Antoni Stawikowski, dr Alojzy Burnicki oraz zaproszeni goście.

Dwudziestocentymetrowy teleskop Drapera jest pierwszym teleskopem astronomicznym w Toruniu. Został on pozyskany przez prof. Władysława Dziewulskiego od prof. Harlowa Shapley'a z Harvard College Observatory w Cambridge w USA. Teleskop nadszedł do Torunia w czerwcu roku 1947 i stał się ziarnem, z którego wyrosło dzisiejsze Obserwatorium Astronomiczne UMK. Jesienią 1947 roku rozpoczęła się budowa pierwszego pawilonu obserwacyjnego Obserwatorium Astronomicznego UMK z obrotową kopułą o średnicy 5 metrów.  Wzniesiona została na podstawie przywiezionej z Wilna dokumentacji podobnego budynku i stanowi bezcenną wileńską pamiątkę astronomiczną. Nadesłany z Cambridge w USA teleskop Drapera, po adaptacji do szerokości geograficznej Piwnic, został tam ustawiony wiosną 1949 roku i od 24 lipca 1949 roku podjął regularną pracę obserwacyjną. W tym roku mija zatem 60 lat od rozpoczęcia w Uniwersytecie Mikołaja Kopernika pracy tego teleskopu i pawilonu obserwacyjnego. Praca astronomów z UMK wykonywana z wykorzystaniem teleskopu Drapera zapoczątkowała nową wtedy, a dziś tradycyjną dla Torunia dziedzinę spektroskopii astronomicznej.

Teleskop Drapera to jeden z pierwszych na świecie astrografów. Zbudowany został w roku 1891 jako "pomnik" przedwcześnie zmarłego fizyka spektroskopisty amerykańskiego Henry Drapera, którym jego żona Anna Maria wsparła prowadzony przez Edwarda C. Pickeringa ambitny program Obserwatorium Harvarda polegający na opracowaniu katalogu jasności fotograficznych i fotowizualnych gwiazd oraz ich klasyfikacji widmowej. Teleskopem tym wykonano w Cambridge przeszło 60 tysięcy fotometrycznych i widmowych zdjęć nieba. Opracowany na ich podstawie katalog, zawierający prawie ćwierć miliona gwiazd, nazywa się katalogiem Drapera (Henry Draper Catalogue). Nazwy gwiazd HD są do dzisiaj używane i znają je wszyscy astronomowie na świecie.