Radioteleskop w kosmicznej sieci

Kilka dni temu 32-metrowy radioteleskop Centrum Astronomii UMK w Piwnicach uczestniczył w gigantycznym projekcie Space-VLBI (ang. Very Long Baseline Interferometry – interferometria wielkobazowa). Oprócz rosyjskiego radiowego obserwatorium kosmicznego Spektr-R i naszego radioteleskopu brało w nim udział aż 39 innych rozmieszczonych na całej kuli ziemskiej. Dodatkowo w skład sieci naziemnej wchodzi mniejszy system Very Large Array złożony z 27 anten parabolicznych każda o średnicy 25 metrów. Łącznie obserwację tę prowadziło wspólnie ponad 60 radioteleskopów. Był to jeden z największych w historii eksperymentów obserwacyjnych VLBI.

Technika VLBI pozwala pokonać fundamentalne ograniczenie rozdzielczości pojedynczych radioteleskopów poprzez połączenie ich w sieć. A że radioteleskopy sieci mogą być rozlokowane w różnych punktach na Ziemi, powstaje wirtualny radioteleskop o wielkości porównywalnej z rozmiarami kontynentów, czy nawet z całej Ziemi, a w tym przypadku, biorąc pod uwagę udział umieszczonego na orbicie Spektr-R, kilkukrotnie większej niż nasza planeta. Przekłada się to na kątową zdolność rozdzielczą sieci VLBI na poziomie milionowych części sekundy kątowej, zupełnie nieosiągalną dla teleskopów optycznych. Równoważne to jest mniej więcej rozmiarowi czcionki w gazecie położonej na powierzchni Księżyca i widzianej z Ziemi!

Celem tej ostatniej obserwacji było jedno z najsłynniejszych źródeł radiowych, BL Lacertae (BL Lac). Obiekt ten początkowo został zidentyfikowany jako gwiazda zmienna nieznanego typu, a dopiero potem zorientowano się, że jest to źródło pochodzenia pozagalaktycznego. BL Lac jest prototypem klasy obiektów zwanych lacertydami, charakteryzującymi się dużą zmiennością optyczną i radiową oraz brakiem istotnych szczegółów w widmie optycznym, zarówno linii emisyjnych jak i absorpcyjnych. Zadaniem obecnego projektu naukowego jest zobrazowanie możliwie najdokładniej całości struktur radiowych BL Lac na częstotliwości 22 GHz, tj. na fali o długości 13 mm, w skalach sekund, milisekund oraz mikrosekund łuku. Pozwoli to lepiej zrozumieć procesy fizyczne mających miejsce w tym fascynującym obiekcie.

Polecamy stronę radioteleskopu na FB: www.facebook.com/rt4live/ oraz nagranie na temat jednego z ważniejszych odkryć naukowych toruńskich radioastronomów, dokonanego przy użyciu radioteleskopu: http://www.uczelnie.net/nauka-po-lucku/5581-wszystko-zostalo-juz-odkryte-nie-w-kosmosie