Aleksander Jabłoński (1898-1980)

– patron toruńskich fizyków

Aleksander Jabłoński urodził się w roku 1898 na Ukrainie. Fizykę studiował w Charkowie i w Warszawie, gdzie w roku 1930 uzyskał stopień doktora. Studiując w Warszawie grał jednocześnie w sekcji pierwszych skrzypiec orkiestry Teatru Wielkiego. W latach 30. przebywał w Berlinie i w Hamburgu jako stypendysta Fundacji Rockefellera. Habilitował się na Uniwersytecie Warszawskim w dziedzinie ciśnieniowego poszerzania linii widmowych. Tematyka ta, którą kontynuował po przeniesieniu się do Wilna, jest do dziś uprawiana w Instytucie Fizyki UMK. W 1939 roku wziął udział w kampanii wrześniowej, która skończyła się dla niego najpierw internowaniem w obozie sowieckim, a następnie szczęśliwym jego opuszczeniem i wstąpieniem do Armii Andersa. W roku 1943 znalazł się w Wielkiej Brytanii, gdzie przez dwa lata pracował na Uniwersytecie w Edynburgu. Po powrocie do Polski, w  roku 1945, pracował najpierw na Uniwersytecie Warszawskim, wkrótce jednak przeniósł się do Torunia, gdzie został mianowany profesorem zwyczajnym i gdzie od podstaw rozpoczął budowę toruńskiej szkoły fizyki.

Prace i odkrycia profesora Jabłońskiego w dziedzinie optyki atomowo-molekularnej, a w szczególności n.t. luminescencji i ciśnieniowego rozszerzania linii widmowych, zapewniły mu światowy rozgłos. Znaczącym echem odbiły się w naukowym świecie prace, w których wyjaśniał zjawiska fluorescencji i fosforescencji. Zaproponowany przez niego schemat poziomów i przejść kwantowych w molekułach jest dziś powszechnie znany i nosi nazwę diagramu Jabłońskiego. Profesor Jabłoński był członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk, doktorem honoris causa trzech uniwersytetów, laureatem wielu nagród i odznaczeń.

Dla uczczenia pamięci Profesora Aleksandra Jabłońskiego główny gmach WFAiIS, w którym mieści się Instytut Fizyki i Krajowe Laboratorium FAMO, nazwano Instytutem Aleksandra Jabłońskiego, a w rocznicę urodzin  Profesora organizowany jest uroczysty wykład jego imienia.